Geslaagde soepactie

Twee actievoerders hebben met blikken soep voor elkaar gekregen wat veel klimaatactivisten niet lukt: dagenlang het gesprek beheersen. Dat bewijst dat hun actie gerechtvaardigd is, vinden Harriët Bergman en Jelle de Graaf.

Er zijn verschillende manieren waarop zonnebloemen vernietigd kunnen worden. Zeespiegelstijging, extreme droogte, overstromingen, vuurtornado’s en bijensterfte zijn enkele opties. Deze vrijdag is daar nog een optie bijgekomen: tomatensoep. Twee jonge Just Stop Oil-activisten gooiden in de National Gallery in Londen Heinz tomatensoep over de glazen plaat voor Vincent van Goghs beroemde schilderij. Het schilderij raakte niet beschadigd en er vielen geen gewonden – en toch kreeg deze actie meer media-aandacht dan de duizenden SUV-banden die lekgeprikt zijn, de vele directe acties bij fossiele infrastructuur, of Wynn Bruce die zichzelf het afgelopen jaar op de stoep van het Amerikaanse Hooggerechtshof in de fik stak.

De dappere jonge vrouwen Phoebe Plummer en Anna Holland vroegen met hun actie aandacht voor een existentiële bedreiging die al veel slachtoffers heeft gemaakt en uiteindelijk iedereen treft. Dit was niet de eerste actie van de groep: een andere Just Stop Oil-activist zit al zeven maanden vast voor het op een verkeerde plek een bordje vasthouden. Net als die actie is ook deze actie uitgevoerd met het volle bewustzijn dat er een zware straf geriskeerd wordt.

Zonnebloemen

Het heeft tot debat geleid over de vraag welke tactieken de klimaatbeweging zou moeten gebruiken. Juist bij mensen die zich normaal helemaal niet met het klimaat bezighouden is er kritiek: Waarom heeft Just Stop Oil zich op een museum gericht? Wat hebben Van Goghs zonnebloemen te maken met klimaatontwrichting? En kunnen de activisten geen effectievere manier bedenken om klimaatontwrichting aan te kaarten?

De keuze voor de National Gallery kan verdedigd worden met het argument dat die recent nog werd gesponsord door British Petroleum, de oliegigant die de toekomst van de zonnebloem – en de andere planten, dieren, mensen, en planeet – bedreigt met zijn businessmodel. Daarnaast staat de zonnebloem wereldwijd symbool voor klimaatrechtvaardigheid – het idee dat de sterkste schouders en grootste vervuilers de zwaardere lasten zouden moeten dragen. Maar een belangrijker argument is dat deze actie werkt juist omdat die voor ophef zorgt. Just Stop Oil had geen beter doelwit kunnen kiezen: dat we het dagen later nog steeds over deze actie hebben bewijst dat deze is geslaagd.

Actiegroepen voeren regelmatig actie tegen de klimaatcrisis. Twee weken geleden waren in België, in een actie van Code Rood Rouge, duizenden mensen burgerlijk ongehoorzaam ten behoeve van het klimaat. Enkele maanden eerder verzamelden zich in Duitsland twaalfduizend mensen voor een klimaatkamp. Maar géén van deze acties bereikte de media-aandacht die Phoebe Plummer en Anna Holland voor elkaar hebben gekregen.

Destructieve klimaatontwrichting

De discussie hoe de klimaatstrijd gevoerd moet worden speelt ook in de klimaatbeweging zelf. Zoals in het veelbesproken How To Blow Up A Pipeline van de Zweedse filosoof Andreas Malm, in Nederland recent vertaald als EcoSabotage. Hier wijst Malm erop dat er al meer dan drie decennia actie wordt gevoerd voor het klimaat, terwijl alleen de CO2-uitstoot harder stijgt dan de alsmaar groeiende lobby- en marketingbudgetten van bedrijven als Shell en BP. Hij stelt de vraag of de klimaatbeweging wel kan vasthouden aan de strikte geweldloosheid die door groepen als Extinction Rebellion wordt gepredikt? Zouden we niet veel verder moeten gaan dan burgerlijke-ongehoorzaamheidsacties, of het symbolisch gooien van een pot soep tegen een museumstuk? Is het niet tijd de fossiele infrastructuur actief te gaan saboteren en ontmantelen? En kan je het beschadigen van eigendom – zeker in de context van klimaatdestructie – wel zien als geweld? Het besoepen van zonnebloemen vormt in tegenstelling tot de klimaatcrisis in ieder geval geen bedreiging van de energievoorziening van huishoudens of de gezondheid van mensen.

Destructieve klimaatontwrichting heeft al vele levens gekost en bedreigt al het leven op aarde. Hoe verdere destructieve CO2-uitstoot tegenhouden kan worden en hoe de macht van de fossiele industrie en het gebrek aan actie van overheden doorbroken kan worden zijn urgente vragen. Veel mensen staan aan de zijlijn, in een staat van apathie of ontkenning, of worstelend met de vraag wat ze moeten doen. Een groeiende groep mensen komt echter in actie en neemt de juridische risico’s en online-afkeuring en -haat die daarbij horen voor lief. Ben je het niet eens met deze vrouwen? Laat hun moed je inspireren je ongemak om te zetten in effectievere en strategischere actie.

Harriët Bergman promoveert aan de Universiteit van Antwerpen op de politieke emoties van activisme en klimaatontwrichting. Jelle de Graaf is klimaatactivist en campaigner, o.a. bij Extinction Rebellion Nederland. Dit artikel verscheen eerder in het Parool.