Een brede beweging

De Nederlandse klimaatbeweging is nog nooit zo groot geweest als nu. Dit is ook hard nodig. Klimaatrampen voltrekken zich over de hele wereld, worden alleen maar erger en versterken ongeveer alle bestaande sociale crises. De klimaatcrisis bedreigt – om het maar even heel helder te stellen – al het leven op Aarde. Als er een moment is om massaal de straat op te gaan voor politieke verandering is het nu. Er is een grootschalige transformatie nodig van onze gehele maatschappij. Daarvoor is niet alleen een massale beweging nodig, maar ook een diverse beweging met ruimte voor verschillende tactieken en standpunten. De gebeurtenissen bij de mars voor klimaat en rechtvaardigheid van afgelopen zondag laten zien hoe ingewikkeld dit kan zijn. Toch is een brede beweging cruciaal om de vernietiging van de Aarde en haar bewoners te stoppen.

Foto: Peter Grond (insta: @petergrond)

Zondag 12 november spraken 85.000 mensen zich uit tégen de klimaatcrisis en vóór rechtvaardigheid. Nog nooit gingen hiervoor zoveel mensen de straat op. In verschillende 'blokken' vroegen groepen aandacht voor hun deelstrijd in de bredere strijd voor rechtvaardigheid. Zo waren er blokken met groene boeren, christenen, jongeren en wetenschappers, en themablokken over feminisme, vrede en dekolonisatie. Sommige mensen waren er alleen voor 'het klimaat', anderen voor de link tussen hun thema en het klimaat en weer anderen gingen de straat op voor andere sociale rechtvaardigheidsthema’s.

Ook in het podiumprogramma was ruimte gemaakt voor mensen uit verschillende bewegingen. Zo sprak bestuurder Bas van Weegberg van FNV over de vakstrijd en hield Mustapha Eaisaouiyen van Woonopstand een gloedvol betoog over de woonstrijd. Alle sprekers benadrukten hoe hun politieke strijd niet los te zien is van de bredere strijd voor verandering.

De hoge opkomst van de mars afgelopen zondag laat zien wat er gebeurt als je diversiteit als kracht durft te omarmen, en hierop organiseert en mobiliseert. Door groepen en onderwerpen een plek te geven in de mars en op het podium liepen er mensen mee die nooit naar 'slechts' een klimaatmars zouden zijn gekomen. Dit bleek dus een goede manier om een brede en krachtige beweging voor verandering te bouwen. Juist voor een beweging die vaak de terechte kritiek krijgt te wit te zijn is het belangrijk verschillende groepen expliciet een eigen plek te geven.

Helaas konden we zondag ook zien dat een krachtige, diverse en solidaire beweging niet vanzelfsprekend is. De Klimaatcrisis Coalitie (KCC), de organisator van het protest, durfde het niet aan om in het programma ruimte te maken voor de etnische zuivering in Gaza, waar op het moment van schrijven al meer dan 11.000 mensen zijn gedood. Het is logisch dat Gaza een lastig onderwerp is voor de KCC, die bestaat uit negen verschillende groepen met elk een eigen achterban. Maar op een brede mars voor rechtvaardigheid kun je dit onderwerp dat dagelijks in het nieuws is, niet negeren. Toen sprekers dit aankaarten en alsnog over Palestina begonnen, draaide de organisatie hun microfoons uit. Het duurde twee dagen voordat zij hiervoor, halfslachtig, haar excuses aanbood. In plaats van de microfoon van sprekers uit te draaien zodra het over Palestina ging had de KCC juist aandacht moeten vragen voor het conflict, bijvoorbeeld door stilte te vragen voor de slachtoffers. Het verhaal van de sprekers had de KCC kunnen inkaderen in een breder verhaal over de dwarsverbanden tussen klimaatverandering en oorlog. Zo had ze de deelnemers aan de mars kunnen meenemen in plaats van deze verdeeld en in verwarring achter te laten. Om te blijven bouwen aan een massale en diverse (klimaat)beweging moeten we hiervan leren.

De discussie over hoe breed de klimaatbeweging moet zijn is niet nieuw, maar wordt door de recente groei van de beweging en de gevoeligheid van het onderwerp Israël en Palestina wel opnieuw op het scherpst van de snede gevoerd. Het ene kamp, vaak recent bij de klimaatbeweging gekomen door bijvoorbeeld de A12-protesten van Extinction Rebellion, vindt dat de beweging zich moet beperken tot pure klimaatonderwerpen. Aan de andere kant staan de systeemveranderaars, vaak al jaren actief in de klimaatbeweging, die benadrukken dat de klimaatcrisis wordt veroorzaakt door een economisch systeem en politieke keuzes. Zij stellen dat we de crisis niet kunnen bestrijden zonder haar oorzaken aan te pakken en bondgenootschappen te sluiten met andere sociale bewegingen.

Als activist sta ik uitgesproken in het kamp van de systeemveranderaars, maar ik besef dat we om de vernietiging van de planeet te stoppen een brede beweging nodig hebben. Ervaren activisten hebben de verantwoordelijkheid hun best te doen mensen mee te nemen in hun verhaal en daarbij op te passen niet arrogant over te komen. Ook moeten zij beseffen dat nooit iedereen die de straat op gaat volledig in hun systeemanalyse mee zal gaan. Dit hoeft ook niet. Dat tienduizenden, en in de toekomst hopelijk honderdduizenden zich uitspreken is op zichzelf al heel belangrijk. Nieuwelingen moeten zich er aan de andere kant van bewust zijn dat ze zich aansluiten bij een beweging van Inheemsen en activisten die al eeuwen strijdt tegen de uitbuiting van de Aarde en haar bewoners. Dit vraagt om een open en nieuwsgierige houding naar de stellingen die die beweging inneemt. Alleen met een brede klimaatbeweging kunnen we de planetaire crisis bestrijden en hebben we een kans het leven op Aarde te beschermen. Het is nu of nooit.

Een sterk ingekorte versie van deze opinie verscheen eerder in Trouw.